در الکامپ بررسی شد: سواپ کابل مسی به فیبر؛ فرصت ملی یا تهدید انحصار؟
پروژه «سواپ» مخابرات، یعنی جایگزینی کابل‌های مسی با فیبر نوری، حالا به موضوع اصلی اختلاف میان اپراتورهای خصوصی و شرکت مخابرات تبدیل شده است. اپراتورهای اینترنتی هشدار می‌دهند اجرای شتاب‌زده این طرح بدون چارچوب و مصوبه روشن، می‌تواند کل بازار ارتباطات کشور را به سمت انحصار ببرد.
آغاز بحث در الکامپ ۲۸
چهارمین روز از نمایشگاه بین‌المللی الکامپ ۲۸ به نشست خبری جنجالی در حوزه ارتباطات کشور بدل شد؛ جایی که مدیران عامل شرکت‌های اینترنتی خصوصی در کنار نمایندگان شرکت مخابرات ایران روبه‌روی یکدیگر نشستند و درباره آینده پروژه فیبر نوری بحث کردند و مخابرات را به رفتار انحصارگرایانه متهم کردند و مخابرات نیز پاسخ چندان شفافی به این انتقادات نداد.
در این نشست، محمدعلی یوسفی‌زاده، مدیرعامل آسیاتک، تأکید کرد که همه اپراتورهای دارای پروانه UNSB با یک هدف مشترک زیر نظر رگولاتوری کار می‌کنند و سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا توسعه فیبر نوری را پیش ببرند: «ما اپراتورهای خصوصی در دهه ۸۰ به این حوزه ورود کردیم تا بخشی از بار توسعه را برداریم، اما اکنون با تغییر رویکرد مدیریتی مخابرات، سهم و وظیفه‌مان در ابهام قرار گرفته است.» او هشدار داد اگر رگولاتور درک روشنی از بهای تمام‌شده و بازگشت سرمایه نداشته باشد، سرمایه‌گذاران ممکن است عطای این صنعت را به لقایش ببخشند: «اگر قرار باشد دوباره با مشوق‌های دولتی توسعه انجام شود، چرا از ابتدا دولت خودش این کار را نکرد؟»
یوسفی‌زاده همچنین از بی‌ثباتی تصمیمات سازمان تنظیم مقررات انتقاد کرد: «مصوبات امروز رگولاتور با دیروز در تضاد است. ما نیازمند نقشه‌ای برای حمایت از همه فعالان بازار هستیم وگرنه کل اکوسیستم با خطر روبه‌رو می‌شود.»
بخش دوم: انحصار یا توسعه؟
محمدحسن شانه‌ساززاده، رئیس هیئت‌مدیره شاتل، با صراحت بیشتری به مخابرات تاخت و جایگزینی کابل‌های مسی با فیبر نوری را اقدامی انحصارگرایانه خواند: «همه ما موافقیم که فیبر آینده است و باید به‌صورت زمان‌بندی‌شده جایگزین شود؛ اما اینکه کاربران یک‌شبه از سرویس مسی قطع شوند و بدون انتخاب، روی شبکه مخابرات بیایند، چیزی جز انحصار نیست.»
او این وضعیت را با بازار سیم‌کارت در اوایل دهه ۸۰ مقایسه کرد: «اگر آن زمان رقابت شکل نمی‌گرفت، امروز هنوز باید سیم‌کارت را با چندصد میلیون تومان در صف می‌خریدیم. حالا هم خطر بازگشت همان انحصار را در حوزه فیبر می‌بینیم.» شانه‌ساززاده یادآور شد قرارداد بیت‌استریم شاتل با مخابرات سال‌ها پیش به‌طور یک‌طرفه از سوی مخابرات لغو شد و این قبیل اقدامات و رفتارها از سوی مخابرات کشور منجر به عدم توسعه VDSL در کشور شد. او ادامه داد: «چه تضمینی هست که قراردادهای جدید سرنوشت مشابهی پیدا نکند؟»
از سوی دیگر، مسعود بمانی‌پور، مدیرعامل پیشگامان، روی مشکل اقتصادی شرکت‌ها دست گذاشت. او گفت ادامه فعالیت برای اپراتورها با تعرفه‌های فعلی و فشار هزینه‌ها تقریباً غیرممکن است: «اگر تعرفه‌ها متناسب با تورم و نرخ ارز به‌روز نشود، به‌زودی شاهد حذف شرکت‌های فعال خواهیم بود. رگولاتور باید فوراً تکلیف این موضوع را مشخص کند.» او همچنین نسبت به سرنوشت کاربران فعلی در پروژه سواپ هشدار داد و خواستار تعیین چارچوب پیش از هر تصمیم‌گیری شد.
بخش سوم: پاسخ مخابرات
در مقابل این انتقادات، حسن کریمی، معاون شبکه شرکت مخابرات ایران، دفاعیه‌ای از سوی مخابرات ارائه کرد. او گفت: «استفاده از فیبر نوری حق همه شهروندان است. ما نمی‌توانیم صد سال دیگر روی کابل مسی سرویس بدهیم و ورشکسته شویم. تغییر تکنولوژی اجتناب‌ناپذیر است.»
کریمی با اشاره به هزینه ۵ میلیارد دلاری این پروژه توضیح داد تنها مخابرات توان انجام چنین سرمایه‌گذاری را دارد: «ما سرمایه‌ای به نام شبکه مسی در زیر زمین داریم. با استخراج مس و تبدیل آن به نقدینگی، تجهیزات فیبر را می‌خریم. این تنها راه تامین مالی چنین پروژه بزرگی است.»
او تأکید کرد مخابرات به دنبال نابودی اپراتورها نیست: «برعکس، ما تفاهم‌نامه‌هایی را آماده کرده‌ایم تا اپراتورها در این سرمایه‌گذاری کلان مشارکت کنند. پروانه ما و آن‌ها یکسان است و سازمان تنظیم مقررات برای هیچ‌کس شرایط ویژه‌ای نگذاشته است. باید دست‌به‌دست هم بدهیم تا این تحول انجام شود.»
کریمی در پایان به زومیت گفت: «شبکه مسی دارایی مردم است و ما نمایندگان آن‌ها در یک شرکت سهامی عام هستیم. شما انتظار دارید ما همچنان روی مس سرویس بدهیم؟ این یعنی نابودی صنعت. تغییر نسل به معنای تغییر اجباری نیست، بلکه حرکتی برای نجات آینده ارتباطات کشور است.»
زومیت پیش‌تر در گزارشی اختصاصی هشدار داده بود که برنامه مخابرات برای «خاموشی مس» ابعاد گسترده‌تری از یک تغییر فنی دارد. طبق سندی که منتشر شده، تأمین مالی پروژه مهاجرت به فیبر بر پایه فروش کابل‌های مسی جمع‌آوری‌شده و دریافت مشوق دولتی شش میلیون تومانی به‌ازای هر مشترک تعریف شده است؛ مدلی که اگرچه جذاب به‌نظر می‌رسد، اما نگرانی‌هایی جدی درباره انحصارطلبی، تعریف مبهم «مشترک فعال»، و سرنوشت کاربران در صورت قطع سرویس به‌همراه داشته است. همان‌جا پرسیده بودیم آیا مخابرات در عمل به‌دنبال توسعه فیبر است یا قبضه کامل بازار ارتباطات ثابت کشور؟