ناسا ارتباط خود با مدارگرد مریخی ماون را از دست داده است
ناسا اعلام کرده که ارتباطش با یکی از سه مدارگرد مریخی خود را از دست داده است. در همین حال، سوخت یکی از مدارگردهای دیگر نیز رو به پایان است و مأموریت سوم نیز از مدتها پیش از «تاریخ مصرف» طراحیشدهاش عبور کرده است.
تیمهای زمینی آخرین بار شنبه ۶ دسامبر از فضاپیمای MAVEN (مأموریت تکامل مواد فرار و جو مریخ) سیگنال دریافت کردند. ناسا در بیانیهای گفت: «اطلاعات از وضعیت فضاپیمای ماون قبل از آنکه پشت مریخ پنهان شود نشان میداد همه چیز عادی است، اما وقتی دوباره از پشت سیاره بیرون آمد، هیچ سیگنالی به زمین نرسید.»
ماون جدیدترین مدارگرد عملیاتی ناسا در سیاره مریخ از بین سه مدارگرد است. این مأموریت رباتیک پس از سفری دهماهه از زمین، در سپتامبر ۲۰۱۴ به سیاره سرخ رسید و سپس در مداری بیضوی مستقر شد تا مطالعه برهمکنشهای خورشید و جو مریخ را آغاز کند.
ماون در سالهای ابتدایی مأموریت، نشان داد که باد خورشیدی چگونه جو مریخ را فرسایش میدهد. این فرسایش طی میلیاردها سال، مریخ را از دنیایی گرم، مرطوب و قابلزندگی به سیاره سرد و نامساعدی که امروز میبینیم تبدیل کرده است. ابزارهای علمی این فضاپیما با اندازهگیری چگالی ایزوتوپهای سبک و سنگین آرگون نشان دادند که فرایندی به نام «اسپاترینگ» چگونه بخش عمده هوا و آب مریخ را از جو آن خارج کرده است. این فضاپیما همچنین مشاهدات دقیقی از پلاسما انجام داد تا دانشمندان بتوانند شفقهای مریخی را بهتر درک کنند.
فضاپیمای ماون که توسط «لاکهید مارتین» ساخته شده، از مدتها پیش عمر طراحیشده اولیهاش را پشت سر گذاشت. در سالهای اخیر، ماون نقش مهمی در شبکه ارتباطی مریخ پیدا کرده و سیگنالها را بین مریخنوردها و زمین منتقل میکرد. اگر ناسا نتواند دوباره این فضاپیما را فعال کند، دو مدارگرد دیگر هستند که میتوانند جای آن را بگیرند.
اما دو مدارگرد دیگر ناسا نیز بیش از ۲۰ سال است در فضا حضور دارند. مدارگرد قدیمیتر، مارس ادیسی است که از سال ۲۰۰۱ در مدار مریخ بوده و احتمالاً درطول یکی دو سال آینده سوختش تمام میشود. مدارگرد شناسایی مریخ یا MRO که در سال ۲۰۰۵ پرتاب شد، با وجود سن بالایش هنوز در وضعیت خوبی است و بهاندازه کافی سوخت دارد که تا دهه ۲۰۳۰ به کار ادامه دهد. مدارگرد شناسایی مریخ برای ناسا اهمیت ویژهای دارد؛ زیرا بهترین دوربین در مریخ را دارد و میتواند مکانهای فرود مأموریتهای آینده را با جزئیات دقیق نقشهبرداری کند.
دو فضاپیمای اروپایی، یعنی مارس اکسپرس و مدارگرد ردیاب گازهای کممقدار اگزومارس، مجهز به رادیوهایی هستند که میتوانند دادهها را بین کنترلکنندگان مأموریت و سطحنشینهای ناسا جابهجا کنند. مارس اکسپرس که اکنون ۲۲ سال دارد، با همان نگرانیهای مربوط به پیری مواجه است که مارس ادیسی و MRO نیز با آنها دستوپنجه نرم میکنند. مدارگرد اگزومارس هرچند جدیدتر است و در سال ۲۰۱۶ وارد مدار مریخ شد، آن هم اکنون فراتر از عمر طراحیشدهاش فعالیت میکند.
مریخنوردهای کیوریاسیتی و پرسویرنس ناسا میتوانند مستقیم با زمین ارتباط برقرار کنند، اما شبکه مدارگردها میتواند حجم بسیار بیشتری از دادهها را منتقل کند. بدون این مدارگردها، بخش زیادی از اطلاعات علمی و تصاویر شگفتانگیز مریخنوردها ممکن است هیچگاه به زمین نرسد.
مدار ویژه ماون که تا حدود ۴۵۰۰ کیلومتر بالای مریخ بالا میرود، مزیت زیادی برای انتقال داده دارد. در این مدار، ماون میتوانست بسیار بیشتر از مدارگردهای کمارتفاعتر ناسا (تا ۳۰ دقیقه در هر بار)، دادههای علمی مریخنوردها را دریافت کند و به زمین بفرستد.
ماون یکی از ۱۹ مأموریت فعال ناسا بود که در بودجه پیشنهادی دولت دونالد ترامپ برای سال مالی ۲۰۲۶ در فهرست لغو قرار گرفت
پیش از آنکه آخر هفته گذشته ارتباط ماون قطع شود، ناسا اعلام کرده بود که این فضاپیما بهاندازه کافی ذخیره سوخت دارد تا حداقل تا اواخر دهه ۲۰۳۰ به کار ادامه دهد.
ماون یکی از ۱۹ مأموریت فعال ناسا بود که در بودجه پیشنهادی دولت دونالد ترامپ برای سال مالی ۲۰۲۶ در فهرست لغو قرار گرفت. اما کنگره عمده این پیشنهادهای کاهش بودجه را رد کرده است.
در شرایطی که رقابت آمریکا و چین برای فرود انسان بر ماه شدت گرفته، مریخ بهوضوح به اولویت دوم ناسا تبدیل شده است. اما مشکل اخیر ماون احتمالاً نگرانیهای دیرینه درباره سالخوردگی فضاپیماهای ناسا در مدار مریخ را دوباره زنده خواهد کرد.
ناسا بررسیهایی را برای استفاده از خدمات رله مخابراتی تجاری بهجای شبکه دولتی فعلی مریخ آغاز کرده است. این سازمان در سال ۲۰۲۴ قراردادهایی برای انجام مطالعات به بلو ارجین، لاکهید مارتین و اسپیس ایکس اعطا کرد تا معماریهای ممکن برای رله داده را بررسی کنند. طرحهای پیشنهادی این شرکتها بهتازگی منتشر شدهاند، اما هنوز معلوم نیست مناقصه برای واگذاری قرارداد این پروژه چه زمانی اجرا خواهد شد.