جورج اسموت، فیزیکدان کاشف بذرهای نخستین جهان، در ۸۰ سالگی درگذشت

جورج فیتزجرالد اسموت، فیزیکدان برجسته‌ی آمریکایی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل که با پژوهش‌های پیشگامانه‌ی خود تصویری از کیهان در نخستین لحظات پس از تولد ارائه کرد، روز چهارشنبه ۱۸ سپتامبر در خانه‌اش در پاریس درگذشت. او در زمان درگذشت ۸۰ ساله بود. شارون بویی، خواهرش، علت مرگ او را ایست قلبی اعلام کرده است.

به‌گزارش نیویورک‌تایمز، دکتر اسموت با رهبری تیمی از دانشمندان در آزمایشگاه ملی لارنس برکلی، شواهد مستقیمی از آنچه «بذرهای نخستین» می‌نامید، کشف کرد؛ ناهمگونی‌های ظریف در چگالی ماده‌ی کیهان که بعدها به کهکشان‌ها و خوشه‌های کهکشانی امروزی تبدیل شدند و ساختار عظیم جهان را شکل دادند.

اسموت هنگام اعلام یافته‌هایش در کنفرانس انجمن فیزیک آمریکا در سال ۱۹۹۲ جمله‌ی مشهوری را به زبان آورد که بازتابی گسترده یافت: «اگر مذهبی باشید، انگار دارید خدا را می‌بینید.» این خبر به سرعت به تیتر یک رسانه‌های جهان تبدیل شد و استیون هاوکینگ، فیزیکدان نظری نامدار، آن را «بزرگ‌ترین کشف قرن، اگر نه تمام دوران‌ها» نامید.

کار دکتر اسموت بر پایه‌ی کشف آرنو پنزیاس و رابرت ویلسون در سال ۱۹۶۴ استوار بود. آن‌ها نشان دادند که جهان در دریایی از نور کهن به نام تابش زمینه‌ی ریزموج کیهانی غوطه‌ور است. اما اندازه‌گیری‌های ماهواره‌ی کوبی این حوزه را از قلمرو نظریه‌پردازی به یک علم دقیق مبتنی بر داده تبدیل کرد. این مأموریت به دانشمندان امکان داد نظریه‌های مختلف درباره‌ی سرآغاز، تکامل و ترکیب‌بندی جهان را بیازمایند.

یافته‌های کوبی نه‌تنها مدل بیگ‌بنگ را تأیید کرد، بلکه شواهد قدرتمندی برای وجود ماده تاریک و نظریه‌ی انبساط کیهانی (تورم) فراهم آورد. این دستاوردهای بنیادین، جایزه‌ی نوبل فیزیک سال ۲۰۰۶ را برای دکتر اسموت و جان سی. ماثر، همکارش به ارمغان آورد.

با‌این‌حال، شخصیت پرانرژی و کاریزماتیک اسموت گاهی باعث ایجاد تنش در میان همکارانش می‌شد. برخی معتقد بودند او بیش از سهمش اعتبار دستاوردهای گروه را به نام خود ثبت می‌کند. این اختلاف‌نظرها حتی به انتشار دو کتاب با روایت‌های متفاوت از این کشف علمی منجر شد: «چین‌وچروک‌هایی در زمان» (۱۳۷۲) نوشته‌ی اسموت و «نخستین نور» (۱۳۷۵) نوشته‌ی ماثر.

جورج فیتزجرالد اسموت سوم در ۲۰ فوریه ۱۹۴۵ در فلوریدا متولد شد. او مدارک کارشناسی خود را در رشته‌های فیزیک و ریاضیات در سال ۱۹۶۶ و دکترای فیزیک ذرات را در سال ۱۹۷۰ از مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست (MIT) دریافت کرد و سپس به دانشگاه کالیفرنیا، برکلی پیوست.

اسموت که از سال ۱۹۹۴ استاد برکلی بود، بخش بزرگی از جایزه‌ی نوبلش (او و ماثر حدود ۱٫۳۷ میلیون دلار دریافت کردند) را برای تأسیس «مرکز فیزیک کیهان‌شناسی برکلی» اهدا کرد و نخستین مدیر آن بود. او همچنین به تأسیس مؤسسه‌های کیهان‌شناسی در کشورهای مختلف، از جمله فرانسه و کره جنوبی، کمک کرد و به عضویت آکادمی ملی علوم و آکادمی ملی مخترعان درآمد. در سال ۲۰۰۹ به هیئت علمی دانشگاه پاریس سیته پیوست و با آزمایشگاه ذرات و کیهان‌شناسی این دانشگاه نیز همکاری داشت.

در سال‌های پایانی زندگی، اسموت توجه بیشتری به آموزش عمومی و ترویج علم نشان داد. او برنامه‌هایی برای آموزش معلمان و دانش‌آموزان دبیرستانی در زمینه‌ی کیهان‌شناسی راه‌اندازی کرد و دوره‌ای آنلاین درباره‌ی گرانش با بیش از ۸۷ هزار شرکت‌کننده داشت.

اسموت در سریال محبوب «نظریه‌ی بیگ بنگ» (The Big Bang Theory) حضور یافت و در سال ۲۰۰۹ در مسابقه‌ی تلویزیونی «آیا از یک دانش‌آموز کلاس پنجمی باهوش‌ترید؟» شرکت کرد و جایزه‌ی یک میلیون دلاری را از آن خود کرد. او اعلام کرد که جایزه‌ی نوبلش را صرف راه‌اندازی بورسیه برای دانشمندان جوان کرده و امید داشت که برنده‌ی بعدی کمک‌هزینه‌ها، یکی از همان دانش‌آموزان روی صحنه باشد.