یک قدم نزدیک‌تر تا مریخ؛ یازدهمین پرواز آزمایشی موشک استارشیپ با موفقیت به پایان رسید

استارشیپ اسپیس ایکس، بزرگ‌ترین و قدرتمندترین موشکی که تاکنون ساخته شده است، بامداد امروز سه‌شنبه ۲۲ مهر در یک پرواز آزمایشی زیرمداری، عملکردی بی‌نقص از خود نشان داد و موفقیت کسب‌شده در پرواز مشابه قبلی در ماه گذشته را تکرار کرد.

مأموریت اخیر که از پایگاه استاربیس اسپیس ایکس در جنوب تگزاس انجام شد، یازدهمین پرواز آزمایشی در برنامه‌ی استارشیپ و آخرین پرتاب نسخه‌ی نسل دوم این موشک (V2) بود. درنتیجه، پرواز یازدهم به‌نوعی وداعی باشکوه برای موشکی محسوب می‌شد که در طول دو سال و نیم گذشته، دستاوردهای چشمگیری رقم زده بود.

اسپیس ایکس از سال‌ها پیش با هدف تحقق رؤیای دیرینه‌ی ایلان ماسک، یعنی سکونت انسان در مریخ، مشغول ساخت استارشیپ بوده است. اما سیاره سرخ تنها هدف نیست؛ ناسا نیز استارشیپ را به‌عنوان اولین ماه‌نشین سرنشین‌دار برنامه آرتمیس انتخاب کرده است؛ پروژه‌ای که قرار است برای نخستین بار از زمان مأموریت‌های آپولو، انسان را دوباره روی ماه فرود آورد.

طبق برنامه، استارشیپ در مأموریت آرتمیس ۳ در سال ۲۰۲۷، فضانوردان را در نزدیکی قطب جنوب ماه فرود خواهد آورد. بااین‌حال، با توجه به روند پیشرفت برنامه استارشیپ، به‌نظر نمی‌رسد که تاریخ تعیین‌شده، واقع‌بینانه باشد.

ایلان ماسک دوشنبه‌شب شخصاً در محل حضور داشت تا پرواز یازدهم استارشیپ را از نزدیک و نه از اتاق کنترل، تماشا کند. او که به‌طور ناگهانی در پخش زنده ظاهر شد، گفت: «این اولین بار است که بیرون ایستاده‌ام و از نزدیک [پرتاب را] تماشا می‌کنم. تجربه‌ای بسیار واقعی‌تر خواهد بود.»

اهداف اصلی پرواز یازدهم مشابه پرواز دهم بود: «فرود مرحله‌ی اول (سوپرهِوی) در خلیج مکزیک، آزمایش روشن‌سازی دوباره‌ی موتور در فضا و رهاسازی ۸ شبیه‌ساز ماهواره‌ی استارلینک در فضا با مرحله‌ی فوقانی (شیپ) و فرودآوردن آن در اقیانوس هند.

البته چند تفاوت کلیدی وجود داشت. برای مثال، اسپیس ایکس در این پرواز استراتژی جدیدی برای سوزش موتورهای سوپرهوی هنگام فرود به‌کار گرفت تا پیکربندی موتور نسخه‌ی بعدی بوستر را آزمایش کند. در توضیحات مأموریت آمده بود:

سوپرهوی در آغاز مانور فرود، ۱۳ موتور را روشن می‌کند و سپس در مرحله‌ی انحراف مسیر، با پنج موتور ادامه می‌دهد. در نسخه‌ی سوم استارشیپ (V3)، استفاده از پنج موتور در این مرحله باعث افزایش ایمنی در برابر خاموشی ناگهانی موتورها می‌شود.

در مرحله‌ی فوقانی استارشیپ نیز تغییراتی اعمال شده بود تا داده‌های بیشتری برای بازیابی‌های آتی جمع‌آوری شود. از جمله‌ی این تغییرات، حذف عمدی برخی کاشی‌های محافظ حرارتی بود تا مقاومت بخش‌های حساس‌تر بدنه‌ی موشک در برابر حرارت ایجادشده دراثر ورود به جو زمین، آزمایش شود.

همچنین مسیر بازگشت استارشیپ به‌گونه‌ای تنظیم شده بود که مانند مسیر پروازهای آینده به سمت استاربیس باشد و شامل یک مانور چرخش دینامیکی و آزمایش الگوریتم‌های هدایت زیرصوت پیش از فرود نهایی در اقیانوس هند می‌شد.

پرتاب ساعت ۷:۲۳ عصر به وقت شرق آمریکا (۰۲:۵۳ بامداد به وقت ایران) انجام شد و آخرین پرتاب از سکوی نخست پرتاب مداری در استاربیس بود؛ سکویی که حالا برای آماده‌سازی نسخه‌ی V3 بازسازی می‌شود. به گفته‌ی «جیک برکوویتز»، مهندس ارشد پیشرانه در اسپیس‌ایکس:

ما در حال نصب سکوی پرتاب مداری جدید، سیستم جدید تخلیه‌ی شعله و ارتقای بازوهای چاپستیک برای مهار موشک‌های آینده هستیم. تا آن زمان پرتاب‌ها از سکوی شماره‌ی ۲ انجام خواهد شد.

دو بخش موشک حدود ۲٫۵ دقیقه پس از پرتاب از هم جدا شدند و بوستر چهار دقیقه بعد در خلیج مکزیک فرود آمد. «شیپ» نیز ۸ محموله‌ی آزمایشی استارلینک را حدود ۱۹ دقیقه پس از پرتاب، در ارتفاع ۱۹۲ کیلومتری از زمین درطول ۶ دقیقه رها و سپس در دقیقه‌ی ۳۸ام پرتاب، موتور خود را دوباره روشن کرد.

در ادامه، مرحله‌ی فوقانی وارد جو زمین شد و با وجود حذف بخشی از کاشی‌های محافظ، گرمای شدید جو زمین را تاب آورد و بازگشتی موفق را رقم زد. موشک پس از اجرای مانور چرخش، تقریباً ۶۶ دقیقه پس از برخاست از استاربیس، در اقیانوس هند فرودی دقیق انجام داد؛ درست در محدوده‌ای که اسپیس ایکس برای ثبت تصاویر، یک دوربین روی شناوری دریایی نصب کرده بود.

عکس‌های تاریخی درطول پرواز یازدهم، پایان موفق استارشیپ نسخه‌ی ۲ را به تصویر کشیدند؛ نسلی که حالا جای خود را به نسخه‌های بزرگ‌تر و پیشرفته‌تر می‌دهد.

توانایی منحصربه‌فرد استارشیپ در حمل محموله‌های بسیار سنگین و انجام پروازهای پی‌درپی، برگ برنده‌ی این موشک غول‌پیکر است. استارشیپ می‌تواند تا ۱۵۰ تن بار را به مدار حمل کند و هر دو مرحله‌ی آن، یعنی بوستر سوپرهوی و مرحله‌ی فوقانی با نام شیپ، به‌طور کامل چندبارمصرف طراحی شده‌اند.

جالب اینکه پرتاب امروز در سالروز نخستین «مهار» موفق بوستر سوپرهوی توسط اسپیس‌ایکس در پرواز آزمایشی شماره ۵ انجام شد.

نسخه‌ی کنونی موشک با نام نسخه ۲ (V2) در پیکربندی کامل حدود ۱۲۳ متر ارتفاع دارد، اما نسخه‌های بعدی به‌مراتب بزرگ‌تر خواهند بود: نسخه‌ی ۳ قرار است ارتفاعی درحدود ۱۲۴٫۴ متر داشته باشد و طبق اعلام ایلان ماسک، مدل آتی استارشیپ (احتمالا نسخه V4) به ارتفاع حیرت‌انگیز ۱۴۲ متر خواهد رسید.

نسخه ۴ استارشیپ احتمالاً در سال ۲۰۲۷ معرفی می‌شود. استارشپ V4 در مجموع ۴۲ موتور رپتور خواهد داشت (سه عدد بیشتر از نسخه‌های V2 و V3) که در مرحله‌ی فوقانی نصب می‌شوند.

برای پرواز دوازدهم استارشیپ باید کمی بیشتر منتظر بمانیم. اسپیس ایکس چند ماه آتی را صرف نهایی‌سازی طراحی نسخه سوم و تکمیل ساخت سکوی پرتاب موشک خواهد کرد؛ درنتیجه در سال ۲۰۲۵ دیگر شاهد هیچ پروازی از استارشیپ نخواهیم بود. پرواز دوازدهم ممکن است بین فوریه تا مارس ۲۰۲۶ (بهمن تا اسفند ۱۴۰۴) انجام شود.