درخشان‌تر از اوموآموا و بوریسوف؛ سومین مسافر میان‌ستاره‌ای در منظومه شمسی شناسایی شد

برای سومین بار در تاریخ، اخترشناسان موفق شده‌اند جرمی را شناسایی کنند که از خارج از منظومه شمسی وارد آن شده است. این جرم بین‌ستاره‌ای که 3I/ATLAS نامیده شده، هنوز نسبتاً دور از خورشید است و در حال حاضر بین کمربند سیارکی و مدار مشتری قرار دارد؛ اما به سمت نواحی درونی منظومه شمسی در حال حرکت است.

پال شوداس، مدیر مرکز مطالعات اجرام نزدیک زمین در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) در کالیفرنیا، به نیویورک‌تایمز گفت جرم میان‌ستاره‌ای کشف‌شده با سرعت زیادی درحال حرکت است. این جرم نسبت به خورشید با سرعت بیش از ۲۰۰هزار کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند و همچنان با تأثیر گرانش خورشید، شتاب بیشتری خواهد گرفت.

اولین جرم شناخته‌شده میان‌ستاره‌ای، اوموآموا بود که در سال ۲۰۱۷ از منظومه شمسی عبور کرد. در سال ۲۰۱۹ نیز دنباله‌دار بوریسوف که منشاء میان‌ستاره‌ای داشت، از محله‌ی خورشیدی ما گذشت.

سه‌شنبه‌ی گذشته، یکی از تلسکوپ‌های مستقر در شیلی جسمی را مشاهده کرد که در ابتدا مانند سیارکی ناشناس با مدار بسیار بیضوی بود که احتمال می‌رفت از نزدیکی مدار زمین عبور کند. این تلسکوپ بخشی از شبکه جهانی سامانه هشدار نهایی برخورد سیارک با زمین (ATLAS) محسوب می‌شود که با بودجه‌ی ناسا برای ردیابی اجرام خطرناک طراحی شده است.

مشاهده‌ی جرم مشکوک به مرکز سیاره‌های کوچک اتحادیه بین‌المللی نجوم که کاتالوگی از اجرام کوچک فضایی منظومه شمسی را نگه می‌دارد، ارسال شد. بلافاصله ناظران آسمان، انجام بررسی‌های بیشتر را آغاز کردند.

لری دنو، یکی از پژوهشگران اصلی پروژه اطلس گفت: «پیگیری‌های روزهای اول و دوم ژوئیه نشان داد که جرم کشف‌شده ممکن است دارای مدار غیرعادی و حتی منشاء میان‌ستاره‌ای باشد.» سپس، یک اخترشناس آماتور به نام سم دین، این جرم را در تصاویری از اواخر ژوئن که توسط اطلس گرفته شده بود، شناسایی کرد. این مشاهدات اضافی امکان محاسبه‌ی دقیق‌تر مدار آن را فراهم کرد.

در به‌روزرسانی چهارشنبه‌ی گذشته‌ی مرکز سیاره‌های کوچک، بیش از صد مشاهده از سراسر دنیا ثبت شد و این مرکز «گزارش‌های غیرقطعی از فعالیت یک دنباله‌دار» دریافت کرد. در نتیجه، جرم مورد نظر با نام رسمی 3I/ATLAS (سومین جرم میان‌ستاره‌ای کشف‌شده) نام‌گذاری شد. تا قبل از آن، با کد موقت A11pI3Z شناخته می‌شد.

شوداس افزود: «اگر مدار جرم را به عقب برگردانید، می‌بینید که انگار از سمت مرکز کهکشان آمده. قطعاً از یک منظومه‌ی ستاره‌ای دیگر است، اما نمی‌دانیم کدام.»

جرم 3I/ATLAS با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود؛ اما با تلسکوپ‌های متوسط قابل رصد و نسبت به اوموآموا و بوریسوف روشن‌تر است. به نظر می‌رسد این جرم به بوریسوف، یعنی یک دنباله‌دار شباهت دارد. روشنایی دنباله‌دارها از بازتاب نور خورشید از توده‌ی گاز و گردوغبار به نام کُما که هسته‌ای بسیار کوچک‌تر را احاطه کرده است، ناشی می‌شود.

به‌گفته‌ی شوداس، امکان تعیین اندازه‌ی جسمی جامد از روی درخشش کما وجود ندارد؛ درنتیجه هنوز خیلی زود است که بگوییم سومین جرم میان‌ستاره‌ای شناخته‌شده چقدر بزرگ است. خوشبختانه، این جرم تا سال آینده، به‌ویژه با تلسکوپ‌های بزرگ مشاهده‌پذیر خواهد بود؛ درنتیجه اخترشناسان ماه‌ها فرصت دارند تا آن را مطالعه کنند.

تجزیه‌و‌تحلیل رنگ‌های خاص ساطع‌شده، می‌تواند عناصر و مولکول‌های موجود روی سطح و درون ابر گاز و غبار 3I/ATLAS را شناسایی کند. همچنین تلسکوپ فضایی جیمز وب می‌تواند مقدار گرمای ساطع‌شده از سطح این جرم را در طول موج فروسرخ اندازه‌گیری کند. در مقابل، اوموآموا فقط چند هفته قابل رصد بود و بسیاری از اسرار آن حل‌نشده باقی ماند.

رصدخانه ورا روبین در شیلی که به‌زودی آسمان را هر ۳ تا ۴ روز یک‌بار اسکن خواهد کرد، می‌تواند تعداد بیشتری از اجرام میان‌ستاره را در فواصل به‌مراتب بیشتر کشف کند. این تلسکوپ چشم‌انداز کامل‌تری از اجرام میان‌ستاره‌ای درحال گذر از منظومه شمسی ارائه و نشان خواهد داد که چرا تا پیش از سال ۲۰۱۷ هیچ جرمی از این نوع کشف نشده بود.

اما نگران برخورد با زمین نباشید. طبق محاسبات ناسا، در اواخر ماه اکتبر، زمانی که 3I/ATLAS به نزدیک‌ترین فاصله با خورشید می‌رسد، فقط کمی درون مدار مریخ قرار می‌گیرد. نزدیک‌ترین فاصله‌ی آن به زمین در ماه دسامبر، از تقریباً ۲۵۰ میلیون کیلومتر کمتر نخواهد شد. درنتیجه، اصلاً به زمین نزدیک نمی‌شود.