سکته مغزی می‌تواند در هر سنی رخ دهد؛ چگونه علائم آن را تشخیص دهیم و سریع عمل کنیم؟

سکته مغزی می‌تواند برای هر کسی، در هر سنی و در هر زمانی اتفاق بیفتد. آمارها نشان می‌دهد میزان بروز سکته در بزرگسالان جوان‌تر از ۵۵ سال در سراسر جهان رو به افزایش است و فقط در بریتانیا هر روز حدود ۲۴۰ نفر دچار پیامدهای دردناک و تغییر‌دهنده‌ی زندگی ناشی از سکته می‌شوند.

پزشکان و کمپین‌های آگاهی از سکته، گاهی از اصطلاح حمله مغزی (brain attack) استفاده می‌کنند تا مردم بهتر درک کنند که سکته مغزی به اندازه‌ی حمله قلبی فوریتی و تهدیدکننده‌ی جان است. هر دو زمانی رخ می‌دهند که جریان خون به‌طور ناگهانی قطع می‌شود و در نتیجه بافت‌های حیاتی از اکسیژن و مواد مغذی محروم می‌مانند.

دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد. در سکته مغزی ایسکمیک، جریان خون به مغز مسدود می‌شود؛ معمولاً به‌دلیل وجود لخته‌ای در یکی از رگ‌های خونی. در نبود اکسیژن، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند، و این می‌تواند منجر به از دست دادن توان حرکتی، گفتار، حافظه یا حتی مرگ شود. درمقابل، سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می‌دهد که یکی از رگ‌های خونی داخل مغز پاره شود. این حالت معمولاً در اثر فشار خون بالا به وجود می‌آید؛ زیرا فشار زیاد، دیواره‌ی رگ‌ها را ضعیف کرده و احتمال ترکیدن آن‌ها را افزایش می‌دهد.

درمان سکته مغزی مسابقه‌ای با زمان است. هرچه مغز مدت طولانی‌تری از خون و اکسیژن محروم بماند، سلول‌های مغزی بیشتری می‌میرند. بنابراین، درمان‌هایی که می‌توانند لخته خون را در سکته ایسکمیک از بین ببرند یا فشار خون بسیار بالا را در سکته هموراژیک کاهش دهند، باید هرچه سریع‌تر انجام شوند تا آسیب به مغز حداقل شود.

عدم تشخیص زودهنگام علائم سکته مغزی با افزایش نرخ مرگ و میر مرتبط است.

شیوان مک‌لرنون، عضو مرکز پژوهش سلامت و رفاه در دانشگاه ساوث‌بانک لندن توضیح می‌دهد که حروف اختصاری FAST (صورت، بازو، گفتار، زمان) بیش از ۲۰ سال است یکی از ابزارهای اصلی آگاهی عمومی درباره سکته مغزی بوده است. این روش به‌عنوان یک ابزار سریع برای تشخیص قبل از رسیدن به بیمارستان طراحی شده و به مردم کمک می‌کند علائم سکته را بشناسند و فوراً به دنبال کمک پزشکی بروند.

حروف FAST رایج‌ترین علائم هشداردهنده سکته مغزی را نشان می‌دهد، اما برخی سکته‌ها به شکل دیگری ظاهر می‌شوند. برای اینکه تعداد کمتری از موارد نادیده گرفته شود، علائم اضافی مانند سرگیجه، تغییرات بینایی و از دست دادن تعادل نیز به آن اضافه شده‌اند و در نتیجه حروف اختصاری جدید Be FAST ایجاد شده است.

B = Balance (تعادل)

از دست دادن ناگهانی تعادل یا هماهنگی حرکتی، سرگیجه، یا احساس چرخش محیط.

E = Eyes (چشم‌ها)

تاری دید ناگهانی، از دست دادن دید در یک یا هر دو چشم، دوبینی، یا مشکل در تمرکز چشم‌ها.

F = Face (صورت)

ضعف یا عدم تقارن صورت، اغلب با افتادگی در یک طرف دهان یا چشم.

A = Arms (بازوها) یا Legs (پاها)

ضعف یا بی‌حسی در بازو یا پا، معمولاً در یک طرف بدن.

S = Speech (گفتار)

مشکل در صحبت کردن، لکنت، مشکل در پیدا کردن کلمات، یا ناتوانی در بیان واضح.

T = Time (زمان)

فوراً با اورژانس تماس بگیرید. زمان شروع علائم را یادداشت کنید، زیرا این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند بهترین درمان را انتخاب کنند.

علائم سکته مغزی معمولاً به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند.

برخی افراد، به‌ویژه زنان، ممکن است علائمی داشته باشند که در Be FAST ذکر نشده است.

سکته در زنان گاهی دیرتر تشخیص داده می‌شود، چون علائم آن‌ها با مردان فرق دارد. این علائم می‌تواند شامل خستگی ناگهانی، گیجی، حالت تهوع، غش یا ضعف عمومی باشد، نه لزوماً فلج واضح یا لکنت در صحبت کردن.

سایر علائم سکته مغزی در هر فرد ممکن است شامل سردرد شدید بدون علت مشخص، استفراغ، مشکل در بلع، بی‌قراری یا از دست دادن ناگهانی حافظه باشد. در برخی موارد، فرد ممکن است بیفتد، هوشیاری خود را از دست بدهد یا دچار تشنج شود.

گاهی علائم سکته فقط چند دقیقه یا چند ساعت طول می‌کشند و ظرف ۲۴ ساعت کاملاً ناپدید می‌شوند. این وضعیت ممکن است نشان‌دهنده حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد که گاهی به آن «سکته کوچک» گفته می‌شود. در حمله ایسکمیک گذرا، جریان خون به مغز به‌طور موقت قطع می‌شود و علائم کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند. تفاوت حمله ایسکمیک گذرا با سکته کامل این است که انسداد خودبه‌خود برطرف می‌شود و آسیب دائمی به مغز رخ نمی‌دهد. با‌این‌حال، حمله ایسکمیک گذرا همچنان فوریتی پزشکی است و هشداری جدی است که نشان می‌دهد احتمال وقوع سکته بزرگ‌تر وجود دارد.

امروزه پزشکی از راه دور به ابزاری مهم برای تشخیص سریع و شروع درمان زودهنگام تبدیل شده است. با استفاده از ارتباط ویدیویی امن، پرستاران اورژانس و تیم‌های آمبولانس می‌توانند به‌صورت زنده با متخصصان سکته مغزی در بیمارستان مشورت کنند، حتی زمانی که هنوز در محل حادثه یا در راه بیمارستان هستند. این کار باعث می‌شود تشخیص زودهنگام، تصمیم‌گیری سریع‌تر و آماده‌سازی فوری برای درمان بلافاصله پس از رسیدن بیمار به بیمارستان امکان‌پذیر شود.

در برخی کشورها آمبولانس‌هایی به‌عنوان واحدهای سیار سکته مغزی فعالیت می‌کنند و مجهز به دستگاه‌های تصویربرداری مغز و داروهای حل‌کننده لخته خون هستند. در لندن، تماس‌های ویدیویی بین پزشکان ارشد و پرسنل اورژانس در محل حادثه باعث شده است که مراقبت‌ها سریع‌تر انجام شود و بیماران به مناسب‌ترین مرکز درمانی هدایت شوند.

سکته مغزی می‌تواند ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ دهد، اما تشخیص سریع و دریافت فوری کمک پزشکی می‌تواند تفاوت بین زندگی و مرگ باشد. یادگیری علائم Be Fast و اقدام فوری می‌تواند زندگی فرد را نجات دهد، از مغز محافظت کند و توانایی صحبت کردن، حرکت کردن و فکر کردن فرد را حفظ کند.