اختلال عصبی عملکردی چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟

تصور کنید ناگهان توانایی حرکت‌دادن یک عضو بدن، راه‌رفتن یا صحبت‌کردن را از دست بدهید. احتمالاً این اتفاق را به‌عنوان وضعیت فوری پزشکی شناسایی می‌کنید و به بیمارستان می‌روید.

حالا تصور کنید پزشکان در بیمارستان تعدادی آزمایش انجام می‌دهند و سپس می‌گویند: «خبر خوب! همه آزمایش‌های شما طبیعی است، اسکن‌ها بدون مشکل هستند و همه‌چیز سرجای خودش است. می‌توانید به خانه بروید!» بااین‌حال، شما همچنان علائم واقعی و ناتوان‌کننده‌ای را تجربه می‌کنید.

متأسفانه، وضعیت توصیف‌شده تجربه‌ی بسیاری از افرادی است که از اختلال عصبی عملکردی رنج می‌برند. بدتر از آن، برخی متهم به اغراق یا تظاهر به داشتن علائم خود می‌شوند. پس این اختلال چیست و چرا شناسایی و درمان آن این‌قدر چالش‌برانگیز است؟

به‌نقل از کانورسیشن، اختلالات عصبی شرایطی هستند که بر نحوه عملکرد سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند. سیستم عصبی پیام‌هایی را بین مغز و دیگر بخش‌های بدن شما ارسال و دریافت می‌کند تا عملکردهای متنوع مثل حرکت، صحبت‌کردن، دیدن، تفکر و هضم غذا  را تنظیم کند.  

از نظر فرد آموزش‌ندیده، اختلال عصبی عملکردی می‌تواند به دیگر شرایط مانند سکته، ام‌اس یا اسکلروز چندگانه یا صرع شبیه باشد. اما برخلاف این شرایط، علائم عصبی عملکردی به دلیل آسیب یا فرایند بیماری که بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد، به وجود نمی‌آیند. به طوری که این اختلال در تصاویر مغزی معمولی و سایر آزمایش‌ها نشان داده نمی‌شود.

اختلال عصبی عملکردی می‌تواند مجموعه‌ای از علائم متنوع و متغیر را تولید کند. این وضعیت اغلب باعث سردرگمی بیماران می‌شود و تشخیص را دشوارتر می‌کند. علائم ممکن است شامل ازکارافتادگی یا حرکات غیرعادی مانند لرزش‌ها، پرش‌ها و حرکات تیک‌وار باشد که معمولا دشواری در راه‌رفتن یا هماهنگ‌سازی حرکات را به دنبال دارد.  

علائم حسی ممکن است شامل بی‌حسی، سوزن‌سوزن‌شدن یا از دست‌دادن بینایی باشد. علائم انفصالی، مانند تشنج‌های عملکردی و بی‌هوشی نیز رایج هستند. برخی افراد علائم شناختی مانند مه‌آلودگی مغزی یا مشکلات در پیداکردن کلمات مناسب را تجربه می‌کنند. خستگی و درد مزمن به طور مکرر همراه با این علائم وجود دارد.

علائم اختلال عصبی عملکردی می‌توانند شدید و ناراحت‌کننده باشند و بدون درمان ممکن است سال‌ها ادامه یابند. برای مثال، برخی از افراد مبتلا به اختلال عصبی عملکردی نمی‌توانند راه بروند و برای دهه‌ها باید از ویلچر استفاده کنند.

تشخیص بیماری شامل شناسایی علائم تشخیصی شناخته‌شده و اطمینان از عدم نادیده‌گرفتن سایر تشخیص‌ها است. این فرایند توسط متخصص مغز و اعصاب یا روان‌پزشک اعصاب باتجربه انجام می‌شود.

اختلال عصبی عملکردی یکی از شایع‌ترین عارضه‌های  پزشکی است که در مراقبت‌های اورژانسی و در کلینیک‌های نورولوژی سرپایی مشاهده می‌شود. این اختلال سالانه از هر صدهزار نفر تقریباً ۱۰ تا ۲۲ نفر را درگیر می‌کند؛ بدین معنی که از بیماری ام‌‌اس نیز رایج‌تر است. بااین‌حال، اغلب اوقات این اختلال توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی به درستی شناسایی نمی‌شود و درک اشتباهی از آن وجود دارد. این اشتباهات تأخیر در درمان و تشخیص را در پی دارد.

ناآگاهی در مورد اختلال عصبی عملکردی همچنین به این باور کمک می‌کند که این اختلال نادر است، در حالی که در واقعیت یکی از شایع‌ترین اختلال‌های عصبی به شمار می‌رود.

این اختلال می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد، هرچند که در زنان و افراد جوان شایع‌تر است. حدود دوسوم از بیماران زن هستند، اما این تفاوت جنسیتی با افزایش سن کاهش می‌یابد.

فهم این اختلال در چند دهه گذشته به‌طور قابل توجهی پیشرفت کرده است، اما هنوز چیزهای بیشتری برای یادگیری وجود دارد. چندین عامل بیولوژیکی، روان‌شناختی و اجتماعی می‌توانند افراد را مستعد ابتلا کنند.

در صورت عدم درمان، حدود نیمی از افرادی که به اختلال عصبی عملکردی مبتلا هستند، به همان حالت باقی خواهند ماند یا علائمشان بدتر خواهد شد. بااین‌حال، آغاز به درمان به کمک پزشک باتجربه می‌تواند فرآیند بهبودی را در صورت درمان زودهنگام تسریع کند.

برای اختلال عصبی عملکردی داروهای خاصی وجود ندارد، اما توان‌بخشی شخصی‌سازی‌شده تحت راهنمایی پزشکان با تجربه توصیه می‌شود. برخی افراد ممکن است به تیمی از پزشکان چندرشته‌ای نیاز داشته باشند که شامل فیزیوتراپیست‌ها، کاردرمانگرها، گفتاردرمانگرها، روان‌شناسان و پزشکان می‌شود.

افراد همچنین به اطلاعات دقیق در مورد وضعیت خود نیاز دارند؛ زیرا درک و باورهای درست در مورد این اختلال نقش مهمی در بهبودی دارند. اطلاعات دقیق به بیماران کمک می‌کند تا انتظارات واقعی‌تری داشته باشند، اضطراب را کاهش دهند و می‌تواند افراد را قادر سازد تا در بهبودی خود فعال‌تر باشند. درمان عارضه‌های مشترک مثل اضطراب یا افسردگی هم می‌تواند سودمند باشد.

ریشه‌‌ی اختلال عصبی‌عملکردی به تاریخ جنسیت‌زده‌ی جد پیشاعلمی آن، یعنی هیستری بازمی‌گردد. میراث هیستری سایه‌ای بلند بر این اختلال انداخته و به تعصب‌های زن‌ستیزانه در درک و درمان آن کمک کرده است. این زمینه‌ی تاریخی باعث شده که همچنان برچسب‌های منفی به این اختلال زده شود؛ به طوری که علائم اغلب به‌عنوان مشکلات روانی شناخته می‌شدند.

زنان با علائم عملکردی اغلب اوقات با بدبینی و طردشدن مواجه می‌شوند. در برخی موارد با انگ‌زنی، مراقبت نادرست و مدیریت ضعیف هم آسیب‌های قابل توجهی به آن‌ها وارد شده است. پزشکی مدرن تلاش کرده است تا با شناخت اختلال عصبی عملکردی به‌عنوان یک وضعیت مشروع، این تعصبات را برطرف کند.

فقدان آموزش کافی برای  متخصصان پزشکی بر این بدنامی تأثیر می‌گذارد. بسیاری از پزشکان به  اعتماد به نفس و دانش پایین درباره‌ی توانایی‌شان برای مدیریت اختلال اشاره کرده‌اند.

خوشبختانه آگاهی، پژوهش و علاقه به این زمینه در دهه‌ی گذشته افزایش یافته است. بسیاری از رویکردهای درمانی از جمله فیزیوتراپی تخصصی، درمان‌های روان‌شناختی و تحریک غیرتهاجمی مغز رو به افزایش هستند.

سازمان‌ها و شبکه‌های حمایتی رهبری‌شده توسط بیماران در حال پیشرفت هستند و از بهبود سیستم‌های بهداشتی، تحقیقات و آموزش حمایت می‌کنند. هدف این است که بیماران، خانواده‌هایشان، پزشکان و محققان را برای پیشبرد یک استاندارد جدید از مراقبت در سراسر جهان متحد کنند.