آمریکا چطور هلند را مجبور کرد یک شرکت تراشه‌ساز چینی را مصادره کند؟

شاید تصور کنید که جنگ تکنولوژی میان آمریکا و چین، نبردی دور از دسترس و انتزاعی بر سر پیشرفته‌ترین ابرکامپیوترها یا هوش مصنوعی است. اما این تقابل، مدت‌هاست که از حوزه‌ی فناوری‌های فوق‌پیشرفته فراتر رفته و حالا به شکلی غافلگیرکننده، در حال بلعیدن شرکت‌های معمولی‌تر و حتی کشورهای دیگر است.

جدیدترین نمونه‌ی این نبرد، ماجرایی است که یک شرکت اروپایی در کشور آرام هلند را درگیر کرده است. شرکتی به نام «نکسپریا» (Nexperia) که شاید هرگز نامش را نشنیده باشید، اما احتمالاً همین حالا در داخل خودرو، تلویزیون یا لوازم خانگی شما، یکی از تراشه‌های تولیدی آن در حال کار است. نکسپریا تراشه‌های «معمولی»، اما حیاتی می‌سازد.

در روز ۱۲ اکتبر، دولت هلند در اقدامی ناگهانی، اعلام کرد که کنترل کامل این شرکت را در اختیار گرفته است. همزمان، مدیرعامل و سهام‌دار اصلی شرکت، ژانگ شوژِنگ، با حکم دادگاه از کار برکنار شد.

دلیل این حرکت، نه ورشکستگی مالی بود و نه یک رسوایی داخلی. اسنادی که بعداً منتشر شد، پرده از یک فشار سیاسی برداشت: دولت ایالات متحده به هلند اولتیماتوم داده بود. از آنجایی که مالک اصلی نکسپریا یک شرکت چینی به نام «وینگ‌تک» بود، واشنگتن این شرکت هلندی را یک تهدید تلقی می‌کرد. پیام آمریکا این بود: اگر می‌خواهید از لیست سیاه تجاری ما خارج شوید و به فعالیت خود ادامه دهید، «مدیرعامل چینی باید برود.»

دولت هلند ابتدا این اقدام عجیب را یک مسئله فنی و داخلی توصیف کرد. وزارت اقتصاد این کشور اعلام کرد که به دلیل «نقایص جدی در حاکمیت شرکتی» مجبور به مداخله شده است. به گفته‌ی آن‌ها، این یک اقدام «کاملاً استثنایی» بود تا مطمئن شوند تولیدات حیاتی نکسپریا برای صنایع اروپایی، در شرایط اضطراری از دسترس خارج نمی‌شود.

اما اسنادی که تنها چند روز بعد منتشر شد، نشان داد که این تصمیم نه در آمستردام، بلکه در واشنگتن گرفته شده بود. هلند این شرکت را مستقیماً تحت فشار شدید ایالات متحده تصاحب کرده بود.

اما آمریکا چگونه یک کشور متحد خود را مجبور به چنین کاری کرد؟ پاسخ در یک ابزار قدرتمند نهفته است: «لیست نهادها» یا همان لیست سیاه تجاری آمریکا.

نکسپریا، اگرچه هلندی است، اما ۱۰۰ درصد مالکیت آن در اختیار شرکت چینی «وینگ‌تک» (Wingtech) قرار داشت. وینگ‌تک شرکتی با مالکیت نسبی دولتی در چین است که از سال گذشته در لیست سیاه آمریکا قرار داشت. قرار گرفتن در این لیست به معنای مواجهه با محدودیت‌های صادراتی فلج‌کننده از سوی ایالات متحده است.

ضربه نهایی در اواخر سپتامبر فرود آمد. وزارت بازرگانی آمریکا دامنه‌ی لیست سیاه خود را گسترش داد. طبق قانون جدید که به «قانون ۵۰ درصدی» معروف است، هر شرکت تابعه‌ای که دست‌کم ۵۰ درصد مالکیتش در اختیار یکی از شرکت‌های حاضر در لیست سیاه باشد، مشمول همان محدودیت‌های شرکت مادر می‌شود.

پویش پورمحمد

همه‌چیز درباره ممنوعیت تیک‌تاک؛ سرنوشت پلتفرم محبوب در دستان ترامپ

مطالعه '25

اسناد دادگاه تجدیدنظر آمستردام، ابعاد این فشار را روشن‌تر کرد. این اسناد به یک جلسه کلیدی در ماه ژوئن اشاره می‌کنند که میان مقامات وزارت خارجه هلند و دفتر امنیت بین‌المللی ایالات متحده برگزار شد.

طبق این سند، طرف آمریکایی به هلندی‌ها اعلام کرده بود: «این واقعیت که مدیرعامل شرکت هنوز همان مالک چینی است، مشکل‌ساز تلقی می‌شود» و «تقریباً قطعی است که برای معافیت از لیست تحریم، این مدیرعامل باید تغییر کند.»

این سند همچنین نشان می‌دهد که وزارت اقتصاد هلند، نکسپریا را از احتمال معرفی «قانون ۵۰ درصدی» از سوی ایالات متحده آگاه کرده بود.

این اقدام هلند، چین را به شدت خشمگین کرد. وینگ‌تک، شرکت مادر نکسپریا، این تصمیم را «رفتاری تبعیض‌آمیز» و «مداخله‌ای افراطی» خواند که نه براساس ارزیابی واقعی ریسک، بلکه «ناشی از جانب‌داری ژئوپلیتیکی» بوده است. وینگ‌تک تاکید کرد که از تمام مسیرهای حقوقی و دیپلماتیک برای لغو این تصمیم استفاده خواهد کرد.

دولت چین نیز در اوایل ماه اکتبر، کنترل‌های صادراتی مشابهی را علیه نکسپریا وضع کرد. این اقدام، نکسپریا و زیرمجموعه‌هایش را از صادرات برخی قطعاتی که در خاک چین تولید می‌کردند، باز می‌دارد.

درنهایت، مداخله‌ی دولت هلند در امور نکسپریا قرار است حداقل برای یک سال ادامه داشته باشد. این شرکت، که زمانی تنها دغدغه‌اش تولید تراشه‌ برای صنعت خودروسازی بود، حالا رسماً از جابه‌جایی بخش‌های خود و اتخاذ هرگونه تصمیم کلیدی بدون مجوز دولتی منع شده است.

بااین‌حال، نکسپریا اعلام کرد که اطمینان دارد راه‌حلی در برابر محدودیت‌های صادراتی آمریکا پیدا می‌شود.