بزرگ‌ترین فرودگاه دنیا چه شکلی است؟ نگاهی به فرودگاه آل مکتوم دبی

بامداد هفدهم آوریل ۲۰۲۴، دبی، شهری که همیشه با برج‌های سربه‌فلک‌کشیده و تجمل بی‌پایانش شناخته می‌شود، چهره‌ای متفاوت به خود گرفت. باران‌های سیل‌آسا و طوفان‌های بی‌امان، پایتخت امارات متحده عربی را در عرض چند ساعت به رودخانه تبدیل کردند و خیابان‌هایی که همیشه میزبان خودروهای لوکس و رفت‌وآمد بی‌وقفه بودند، زیر آب غرق شدند. در این میان، فعالیت فرودگاه بین‌المللی دبی (DXB) نیز متوقف شد.

ترمینال‌ها لبریز از مسافران درمانده‌ای بود که چمدان به دست، بی‌هدف در سالن‌ها پرسه می‌زدند و پروازها یکی پس از دیگری لغو می‌شدند. در فرودگاهی که همیشه پرواز‌ها منظم و دقیق انجام می‌شدند، حالا چیزی به‌جز هرج‌ومرج و بلاتکلیفی دیده نمی‌شد. اما این فاجعه فقط یک بحران گذرا نبود؛ هشداری بود از آینده‌ای که مدت‌ها سایه‌اش بر سر DXB سنگینی می‌کرد: فرودگاهی که از جمعیت اشباع شده است.

این اولین‌بار نبود که فرودگاه بین‌المللی دبی با مسئله‌ی ازدحام و فشار ظرفیت روبه‌رو می‌شد. سال ۲۰۲۳، این فرودگاه میزبان بیش از ۸۷ میلیون مسافر بود و رکورد دوران پیش از همه‌گیری کرونا را شکست. تنها در سه‌ماهه‌ی نخست ۲۰۲۴ نیز بیش از ۲۳ میلیون نفر پا به این فرودگاه گذاشتند؛ رشدی سرسام‌آور که حدود ۸۸ درصد بیش از سال قبل بود. با پرواز به ۲۵۶ مقصد در ۱۰۲ کشور، دبی خود را به چهارراه اصلی جهان بدل کرده بود؛ اما پشت این موفقیت چشمگیر، نگرانی‌ای عمیق وجود داشت: فشار بی‌امان بر زیرساخت‌ها و شکنندگی در برابر بحران‌ها. درنهایت سیل آوریل، تیر خلاص را به فرودگاه DXB زد.

برای دبی، پاسخ این بحران تنها در افزودن یک ترمینال جدید خلاصه نمی‌شد. شهری که می‌خواست همچنان دروازه‌ی جهانی بماند، نیازمند چیزی فراتر از آن بود؛ یک فرودگاه مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی، آماده برای رشد آینده و هم‌تراز با جاه‌طلبی‌های امارات متحده عربی. راه‌حل نه در ساختن فرودگاهی جدید، بلکه در جان بخشیدن دوباره به فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم بود.

فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم (DWC)، که با نام «دبی ورلد سنترال» نیز شناخته می‌شود، سال‌ها در سکوت و به دور از هیاهوی DXB فعالیت می‌کرد. این فرودگاه که در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۰ افتتاح شد، در زمینی به وسعت ۳۶ هزار هکتار در نزدیکی «دبی جنوبی» قرار دارد و تا امروز بیشتر برای پروازهای باری و جت‌های خصوصی استفاده می‌شد؛ اما حالا، دولت دبی با تصمیمی تاریخی و سرمایه‌گذاری ۳۵ میلیارد دلاری، قصد دارد آن را به بزرگ‌ترین فرودگاه مسافربری دنیا تبدیل کند.

شاید تصور اینکه «بزرگ‌ترین فرودگاه دنیا» چگونه خواهد بود، کمی سخت باشد؛ اما برای درک بیشتر ابعاد آن، کافی است بدانید فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم قرار است بیش از ۷۰ کیلومتر مربع وسعت داشته باشد؛ یعنی چیزی حدود ۱۰ برابر فرودگاه امام خمینی تهران و حتی بزرگ‌تر از کل محدوده‌ی شهری جزیره‌ی کیش.

به بیان ساده‌تر، این فرودگاه مثل ساختن یک شهر کامل است؛ شهری با باندهای پرواز، ترمینال‌ها، مترو، هتل‌ها، مراکز خرید و امکانات شهری در دل خودش. دبی در واقع دارد شهری می‌سازد که تماماً برای سفر طراحی شده است.

تمرکز اصلی در فاز اول بر ساخت «کانکورس ۱» (Concourse 1) است؛ یک ترمینال خطی به طول خیره‌کننده‌ی ۲٫۷ کیلومتر و مساحت ۱٫۸ میلیون متر مربع. این مساحت به‌تنهایی برابر با مجموع مساحت هر سه کانکورس فرودگاه فعلی دبی (DXB) است. در دل این کانکورس، ۱۰۰ گیت تماس وجود خواهد داشت؛ این یعنی هواپیماهای بیشتری می‌توانند مستقیماً به ترمینال متصل شوند و نیاز به اتوبوس‌های حمل‌ونقل در محوطه‌ی فرودگاه به حداقل می‌رسد که نتیجه‌ی آن کاهش چشمگیر تأخیر در پروازها خواهد بود.

بخش دیگر فاز اول، «ترمینال غربی» است. این ترمینال فوق مدرن، میزبان انواع سالن‌های استراحت لوکس، رستوران‌های سطح بالا، فروشگاه‌های برندهای مشهور و امکانات رفاهی بی‌شمار دیگر خواهد بود. طراحی داخلی ترمینال غربی با هدف ارائه‌ی حداکثر رفاه و آرامش به مسافران انجام شده است؛ از فرایندهای سریع پذیرش و اولویت در سوار شدن به هواپیما گرفته تا فضاهایی برای استراحت در توقف‌های طولانی.

جابه‌جایی مسافران در چنین فضای وسیعی خود یک چالش بزرگ است. شرکت فرودگاه‌های دبی برای حل این مشکل، یک سیستم حمل‌ونقل خودکار و پیشرفته به نام «People Mover» را پیشنهاد کرده است. در فاز اول، این سیستم با چهار ایستگاه آغاز به کار می‌کند و به مسافران اجازه می‌دهد تا در عرض چند دقیقه، فواصل طولانی بین بخش‌های مختلف را به‌راحتی طی کنند. این سیستم در فازهای بعدی به ۱۴ ایستگاه گسترش خواهد یافت تا حتی در شلوغ‌ترین روزهای سال نیز جابه‌جایی روان و سریع تضمین شود.

همزمان، برای هواپیماها نیز زیرساخت‌های لازم فراهم می‌شود. فاز اول با چهار باند فرود آغاز می‌شود که بعدها به ۶ باند افزایش خواهد یافت. این تعداد باند، جریان ترافیک هوایی را روان و پیوسته نگه می‌دارد و تأخیرها را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد. در پشت صحنه نیز یک شبکه‌ی جاده‌ای اختصاصی برای تجهیزات خدمات زمینی طراحی شده است تا عملیاتی مانند سوخت‌رسانی، تعمیر و نگهداری، نظافت و بارگیری هواپیماها با حداکثر کارایی انجام شود.

پس از پایان فاز اول، روند توسعه ادامه می‌یابد. در فاز دوم، ساخت کانکورس ۲ آغاز می‌شود تا ظرفیت فرودگاه دو برابر شود. سه ایستگاه جدید نیز به سیستم People Mover افزوده می‌شود و تعداد کل ایستگاه‌ها به هفت می‌رسد. همچنین با اضافه شدن دو باند جدید، تعداد باندها به شش عدد می‌رسد تا ترافیک هوایی تقریباً از بین برود.

اما نقطه‌ی اوج پروژه در فاز نهایی تا سال ۲۰۵۰ خواهد بود. در این مرحله، کانکورس ۳ و ۴ و یک ترمینال شرقی بزرگ ساخته می‌شود. جذاب‌ترین بخش، اتصال مستقیم فرودگاه به متروی دبی و قطار اتحاد (Etihad Rail) است. به این ترتیب، فرودگاه آل مکتوم به یک قطب حمل‌ونقل چندوجهی تبدیل می‌شود که مسافران را به شهرهایی مانند شارجه و ابوظبی متصل می‌کند. تصور کنید از ایران پرواز می‌کنید و پس از فرود در دبی، بدون خروج از فرودگاه مستقیماً با قطار به ابوظبی می‌روید؛ تجربه‌ای روان، هوشمند و بی‌وقفه.

دبی به‌خوبی می‌داند که ساختن فرودگاه فقط به معنی ایجاد ظرفیت بیشتر نیست. آل مکتوم قرار است یک غول سبز باشد؛ سقف ترمینال‌های آن با پنل‌های خورشیدی پوشیده می‌شود، سیستم تهویه و روشنایی هوشمند براساس حضور مسافران تنظیم می‌شود و حتی آب باران جمع‌آوری و بازیافت خواهد شد.

هدف از این کار، رسیدن به ردپای کربن صفر در ساخت‌وساز و بهره‌برداری است. این یعنی دبی نه‌تنها بزرگ‌ترین، بلکه یکی از پاک‌ترین فرودگاه‌های جهان را خواهد داشت.

وقتی وارد آل مکتوم شوید، با سالن‌هایی مواجه می‌شوید که به باغ‌های سرپوشیده شباهت دارند. مسیرها با نور طبیعی و فضای باز طراحی شده‌اند تا احساس خستگی سفر کمتر شود. در گوشه‌ای از ترمینال، اتاق‌های خواب کوچک برای توقف‌های چندساعته تعبیه شده و در بخش دیگری، باشگاه ورزشی، اسپا و حتی گالری‌های هنری برای مسافران فراهم است.

کسانی که برای کار سفر می‌کنند، می‌توانند از اتاق‌های کنفرانس فرودگاه استفاده کنند؛ جایی که در سکوت کامل می‌توان تماس گرفت یا جلسه‌ای کوتاه برگزار کرد. برای خانواده‌ها، مناطق مخصوص بازی کودکان وجود دارد و برای عاشقان خرید، مجموعه‌ای از فروشگاه‌های برندهای جهانی و بومی اماراتی در دسترس است.

این پروژه تنها یک سرمایه‌گذاری محلی نیست؛ بلکه بخشی از رقابت شدید بین قطب‌های هوایی منطقه است. درحالی‌که فرودگاه حمد دوحه و فرودگاه جدید ریاض (King Salman Airport) نیز با برنامه‌های چند ده میلیارد دلاری توسعه می‌یابند، دبی با آل مکتوم می‌خواهد چیزی متفاوت‌تر رقم بزند. اگر دوحه بر «تجربه‌ی لوکس بودن» و ریاض بر «نوآوری ملی» تمرکز کرده‌ است، دبی با ترکیب هر دو مسیر می‌خواهد آینده‌ی هوانوردی را از آنِ خود کند.

آنچه دبی می‌سازد فقط یک فرودگاه نیست؛ یک اکوسیستم شهری است. شهری که تمام عناصر آن، از انرژی و حمل‌ونقل گرفته تا تجربه‌ی انسانی، به‌صورت یکپارچه طراحی شده‌اند. مسافران در آل مکتوم، نه‌تنها از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر می‌روند، بلکه در فضایی قرار می‌گیرند که زندگی، کار و استراحت در آن جریان دارد.

دبی با این پروژه، مفهوم «فرودگاه» را از محلی برای جابه‌جایی، به مکانی برای زیستن کوتاه‌مدت تبدیل می‌کند؛ چیزی میان شهر و ایستگاه.

برای هزاران مسافر، سیل آوریل ۲۰۲۴ در دبی چیزی به‌جز ساعت‌ها سرگردانی در صف‌های لغو پرواز نبود؛ اما آن‌ها بی‌آنکه بدانند، در نقطه‌ی صفرِ داستانی تازه برای دبی ایستاده بودند. فرودگاه بین‌المللی اکنون در آستانه‌ی تبدیل شدن به بزرگ‌ترین هاب هوایی جهان با ظرفیتی بیش از ۲۶۰ میلیون نفر در سال است تا پاسخی کوبنده به آن روزهای آشفتگی باشد.